Rioolwaterscreening monitort verspreiding coronavirus

Wateronderzoeksinstituut KWR onderzocht hoeveel SAR-CoV-2, ofwel het coronavirus, ze konden terugvinden in rioolwater. Niet omdat het coronavirus via rioolwater kan worden overgedragen. Maar wel om te kunnen inschatten hoeveel procent van de bevolking in een gebied is besmet. De onderzoekers konden de aanwezigheid van het virus aantonen en denken in de toekomst het verloop van een besmetting te kunnen monitoren.

Twee weken geleden evalueerde KWR hoe waarschijnlijk overdracht van het nieuwe coronavirus via water is. KWR doet al bijna tien jaar onderzoek naar stoffen, zoals drugs, in het rioolwater van steden. Corona wordt in ontlasting gevonden. Daarom vermoedden de microbiologen dat zij in rioolwater ook het coronavirus SARS-CoV-2 zouden kunnen vinden. In de afgelopen weken onderzochten zij de aanwezigheid van het virus bij verschillende rioolwaterzuiveringen in Nederland.

De onderzoekers wilden weten of het virus in rioolwater aanwezig is. Overigens niet omdat verspreiding van het virus via water waarschijnlijk is. Maar wel om een indicatie te krijgen van het aantal virusinfecties in de bevolking van een stad. Omdat in de ziekenhuislaboratoria alleen COVID-19 patiënten met ernstige symptomen worden getest, zijn de gerapporteerde cijfers een onderschatting van het échte aantal COVID-19 patiënten. Met regelmatige rioolwatermetingen zou KWR aanvullende informatie over het voorkomen van virussen in de bevolking kunnen opleveren. Zouden laboranten met deze methode kunnen meten of het aantal virusinfecties in een stad komende winter weer toeneemt.

Coronavirus

KWR nam 24-uurs monsters van rioolwater dat de rwzi binnenkomt. Uit die monsters concentreerden ze het virus. Vervolgens zuiverde men het erfelijk materiaal van het virus (RNA) uit het concentraat en testte of er SARS-CoV-2 virusgenen aanwezig waren.

Op 6 februari 2020 startte het onderzoek, drie weken voordat de eerste besmetting met het coronavirus in Nederland bekend werd. Deze eerste meting was nodig om de methode te testen. De tweede serie monsters namen de onderzoekers op 5 maart, een week nadat de eerste COVID-19 patiënt in Nederland werd gemeld. De derde serie monsters namen ze op 15 maart.

Resultaat

In de monsters van 6 februari toonden alle testen, zoals verwacht, nog geen reactie. In de monsters van 5 maart vertoonde een van de gen-fragmenten wel een reactie bij vier rioolwaterzuiveringen. Omdat de andere gen-fragmenten geen reactie vertoonden, rapporteerden de onderzoekers ze als ‘niet eenduidig’. Wel was het een indicatie dat het beeld veranderde ten opzichte van 6 februari.

In de monsters van 15 maart gaven de gen-fragmenten, die op 5 maart een reactie vertoonden, opnieuw een reactie, die ook sterker was dan op 5 maart. Ook twee andere gen-fragmenten vertoonden nu een reactie in een deel van de monsters. Daarom rapporteerden de onderzoekers dat ze het nieuwe coronavirus in het rioolwater hebben aangetroffen.

Effluent

De onderzoekers onderzochten in de rwzi van Tilburg of ze SARS-CoV-2 in het effluent konden vinden. Dit was niet het geval. De onderzoekers schatten dan ook in dat het risico medewerkers van de rwzi om COVID-19 te krijgen via contact met rioolwater(aerosolen) heel gering is. De Stichting onderzoek Waterschappen (Stowa) geeft hierover meer informatie.

Screeningtool

KWR denkt dat de SARS-CoV-2 screening van rioolwater te gebruiken is als tool voor het meten van de viruscirculatie in een populatie. Daarmee krijgt de watersector een instrument in handen dat waardevolle extra informatie geeft over de verspreiding van het virus in de bevolking.

In de huidige situatie helpt onze rioolwaterscreening om een beter beeld te krijgen van de viruscirculatie. Als de huidige piek voorbij is, helpt rioolwaterscreening ook om vroegtijdig te signaleren of de viruscirculatie (weer) toeneemt.