HomeUtilitiesSchaduwministerie van water: ‘Geen water naar de zee’

Schaduwministerie van water: ‘Geen water naar de zee’

Tot voor kort kende Nederland nauwelijks waterstress. Maar dat verandert snel. Droge warme zomers hebben inmiddels impact in het oosten, terwijl in West-Nederland de verzilting toeneemt. Hoe kunnen watersector en industrie hierop anticiperen? Tijd voor de tweede editie van het Schaduwministerie van water. Drie schaduwministers gaan tijdens Watervisie bij Huntsman in Rotterdam op 2 maart in debat met de zaal over hun voorstellen. Een korte introductie.

In het oosten van Nederland staat de leveringszekerheid van drinkwater al onder druk. Nieuwe bedrijven of vestigingen krijgen in vijf oostelijke provincies niet zomaar een nieuwe aansluiting op de waterleiding. Drinkwaterbedrijf Vitens heeft in 2022 maar liefst 19 keer een aanvraag volledig of deels niet kunnen honoreren. Dit gaat bijvoorbeeld om bedrijven die al in het gebied actief zijn en hun productie willen uitbreiden. Vitens heeft recentelijk bekend gemaakt dat nieuwe zakelijke drinkwateraanvragen met een omvang van de aansluitcapaciteit van 6000 liter per uur of meer worden getoetst op ‘passend gebruik’ en op de ‘bijdrage aan waterbesparing.’

Industriepartij

Schaduwminister Gertjan Lankhorst, voorzitter van VEMW, belangenbehartiger voor de zakelijke energie- en waterafnemers in Nederland, maakt zich hier ernstig zorgen over. VEMW, met enige fantasie de industriepartij, vreest dat bedrijven die afhankelijk zijn van drinkwater nu de dupe worden. Het probleem van de verminderde waterbeschikbaarheid wordt namelijk op hun bord gelegd. Vitens zegt immers niet verplicht te zijn om drinkwater te leveren aan bedrijven.

In de oostelijke provincies zijn relatief veel voedingsmiddelenbedrijven gevestigd. Deze bedrijven hebben meestal drinkwater nodig voor de productie van levensmiddelen. ‘Alternatieven zijn er vaak niet en als ze er al zijn, bijvoorbeeld omdat er oppervlaktewater in de omgeving aanwezig is, dan is zo’n alternatief vrijwel nooit op korte termijn te realiseren omdat de infrastructuur er niet is’, stelt VEMW op haar site. ‘Eigenstandig grondwater onttrekken zou een alternatief kunnen zijn maar dat ligt niet voor de hand aangezien dat grondwater nou juist zo schaars is en het verkrijgen van een winvergunning bijzonder lastig.’

Schaduwminister Lankhorst stelt dat de industrie graag wil helpen om tot een oplossing te komen. Hij vindt een verplichting om twintig procent te besparen in het drinkwaterverbruik reëel.

De sleutelrol ligt volgens hem echter bij de provincies. Zij hebben immers een wettelijke zorgplicht. Bovendien hebben ze verantwoordelijkheid voor het regionale ondernemingsklimaat en werkgelegenheid. Provincies moeten zich volgens Lankhorst maximaal inspannen om drinkwaterwinningen uit te breiden. Vergunningen moeten sneller en gemakkelijker worden gegeven. Verzoeken voor nieuwe locaties waar grondwater kan worden gewonnen moeten prioriteit krijgen. Waar nodig moeten regels of procedures worden veranderd.

En ook de drinkwaterbedrijven moeten een tandje bijzetten. Zij moeten tijdig de juiste investeringen plegen enonderzoek doen naar het gebruik van oppervlaktewater in plaats van grondwater voor de productie van drinkwater.

Lozing zwaarder belasten

In de visie van schaduwminister Hein Molenkamp, managing director van Water Alliance, mag er toch wel iets meer druk worden gelegd op de industrie. Een nadeel voor de nodige watertransitie is dat de urgentie nog niet overal wordt gevoeld. Dat komt met name doordat drinkwater al sinds mensenheugenis erg goedkoop is in Nederland. Maar wat als er straks bedrijven tijdelijk afgeschakeld moeten worden, omdat er periodiek te weinig water beschikbaar is?

Volgens schaduwminister Molenkamp doen bedrijven er daarom goed aan om hun eigen waterkringloop steeds meer te sluiten. Afvalwater zodanig zuiveren dat het weer herbruikbaar is in de eigen processen, of mogelijk in de directe omgeving met anderen delen. Opwerken van RWZI-effluent tot ‘water op maat’ is ook een goede route. ‘We moeten straks – letterlijk – geen water meer naar de zee brengen,’ stelt hij.

Er is volgens hem voldoende technologie beschikbaar om proceswater te zuiveren, RWZI-effluent op te werken en telkens weer te hergebruiken. Het probleem is echter dat bedrijven nog geen financiële prikkels krijgen om die technologie toe te passen. En de toekomst van waterstress klopt nog niet nadrukkelijk genoeg op de deur.

De overheid moet bedrijven daarom een handje helpen om zich voor te bereiden op de toekomst. Schaduwminister Molenkamp overweegt daarom een voorstel waarbij lozing van afvalwater veel zwaarder belast gaat worden om hergebruik te stimuleren. Doordat deze kosten op de balans dreigen te komen, zal de terugverdientijd van innovatieve zuiveringstechnieken beduidend korter worden.

Oormerk

Schaduwminister Robert Tieman vindt dat bedrijven in eerste instantie juist verleid moeten worden om in actie te komen. De public affairs manager van VNO-West staat op de lijst van BoerBurgerBeweging (BBB) om verkozen te worden voor het bestuur van Hoogheemraadschap Delfland. Zowel boeren als de industrie moeten geholpen worden bij de gewenste transitie.

Daarbij mag de beschikbaarheid van water wel wat hoger op de politieke agenda komen. Volgens Tieman staat de watertransitie erg in de schaduw van de energietransitie. Hij kan daar wel een concreet voorbeeld van geven uit zijn tijd bij chemiebedrijf LyondellBasell. Twee jaar geleden nam het bedrijf op de Maasvlakte het Circulair Steam Project in gebruik. Afvalwater wordt niet langer meer elders verwerkt, maar is nu een waardevolle bron voor grondstoffen en energie. Een vooruitstrevend project, waarvoor LyondellBasell ook vijftien miljoen euro overheidssteun ontving. Tieman: ‘Maar vooral omdat het project een grote CO2-reductie opleverde.’ Dat het bedrijf ook een reuzesprong maakte in de verwerking van afvalwaterstomen stond veel minder op de voorgrond. Op grond daarvan had het nooit de substantiële steun gekregen.

Als het aan schaduwminister Tieman ligt, gaat dat veranderen. Hij vindt dat circulaire waterprojecten ook een oormerk verdienen als het om duurzaamheidssubsidies gaat. ‘Ook strenge regelgeving is belangrijk, maar laten we eerst beginnen met de wortel, dan komt daarna de stok.’

Het Schaduwministerie van Water is onderdeel van het Watervisie-congres op 2 maart bij chemiebedrijf Huntsman in de Botlek. Inschrijven kan nog.

Delen:

Ik ben een creatieve ondernemer, hoofdredacteur, schrijver, filmer en moderator met een been in de journalistiek en de andere in de techniekfilosofie. Werkend vanuit motieven als duurzaamheid, veiligheid, innovatie, efficiëntie, verantwoordelijkheid. De industriële transformatie volg ik op de voet.

wim@industrielinqs.nl