De vestiging van FrieslandCampina in Borculo is de afgelopen jaren flink gegroeid. Het bedrijf wil de omgeving echter ontzien en zijn watervoetafdruk beperken. De experts van het bedrijf bedachten dat ze redelijk eenvoudig het condensaat uit de stoominstallaties dat nu nog werd geloosd konden opwerken tot proceswater. IV-water werd aangewezen als choreograaf van het waterballet, zoals het project werd genoemd, en begeleidde het proces vanaf aanbesteding tot oplevering.

De groei van FrieslandCampina lijkt niet te stuiten. Het bedrijf was al een van de grootste zuivelcoöperaties ter wereld, maar nadat het melkquotum in 2015 werd afgeschaft, gingen sommige leden-melkveehouders, via de gelijknamige coöperatie de eigenaren van FrieslandCampina,  veel meer melk produceren. Tegelijkertijd nam de vraag naar Nederlandse kindervoeding toe. De productielocatie van de coöperatie in Borculo breidde de afgelopen jaren dan ook behoorlijk uit. Zo is de nieuwe babypoederproductielocatie in 2015 in gebruik genomen en heeft het bedrijf nog eens plannen voor een nieuwe productielocatie voor het mengen en verpakken van melkpoeder.

Een keerzijde van het succes van het bedrijf is dat de lokale waterfootprint behoorlijk is toegenomen. De vestiging in Borculo gebruikt onder andere water voor het drogen van de grondstof wei tot melkpoeder en ook veel water voor het reinigen van de apparatuur. Inmiddels is de waterinname zo groot geworden, dat het strategisch en maatschappelijk gewenst is om de waterinname te beperken. Nu loost het bedrijf tot nog toe een deel van zijn retourcondensaatwater op het oppervlaktewater. Gaandeweg ontstond het idee om dit water weer op te werken tot proceswater.

Senior Projectmanager Sjoerd Hofstee: ‘FrieslandCampina investeert veel in het verduurzamen van zijn processen. Op energiegebied maken we hier in Borculo onder andere gebruik van pyrolyseolie en biogas voor stoomopwekking. Voor het watergebruik hebben we bedrijfsbreed de ambitie uitgesproken per ton product dezelfde hoeveelheid of minder water te gebruiken ten opzichte van 2010. Meer concreet willen we bij de productielocatie in Borculo jaarlijks zo’n driehonderd duizend kuub water besparen.

Black box

Hofstee: ‘We onttrekken hier in Borculo zoetwater uit de ondergrond en krijgen ook drinkwater van Vitens. Daar zitten echter grenzen aan. Als we in Borculo verder doorgroeien, wordt de maximaal vergunde jaarhoeveelheid bereikt en dus zochten we naar een alternatieve waterstroom. Nu gebruiken we hier redelijk veel water voor de productie van stoom, dat na zijn warmte te hebben afgestaan condenseert en terugkomt. Het grootste deel van het condensaat kunnen we na enige bewerking opnieuw in het proces gebruiken. Ondanks de biologische vervuiling is de kwaliteit van dit water zodanig goed dat we met een beperkt aantal zuiveringsstappen weer water van drinkwaterkwaliteit kunnen krijgen. We besloten dan ook te onderzoeken of we hier een businesscase van konden maken. Uiteraard kijken we altijd waar economie en ecologie samengaan, maar uit strategisch oogpunt rekenen we bij duurzaamheidsprojecten met lagere marges en langere terugverdientijden.’

Voor de engineering stapte Hofstee naar Iv-Groep. Het ingenieursbureau heeft een in water gespecialiseerde divisie, Iv- Water, dat projecten voor onder meer waterschappen, drinkwaterbedrijven en industriële partijen uitvoert. Hofstee: ‘Uitgangspunt voor onze speurtocht naar de beste technologie voor het opwerken van ons proceswater was de geleidbaarheid van het retourwater. We wisten dus welke kwaliteit water we hadden en welke kwaliteit we nodig hadden in onze processen. Wat er voor nodig was om van kwaliteit a naar b te komen, was wat ons betreft een black box. De meeste complexiteit zat in het inpassen van een nieuwe installatie in een site die in ontwikkeling is. We zochten dan ook vooral een ingenieursbureau die het proces van begin tot eind kon leiden. Veel van de bekende ingenieursbureaus in de waterwereld ontwikkelen hun eigen waterzuiveringstechnologieën en -concepten. Daarmee loop je het risico dat men ongefundeerd voor de eigen technologie kiest. We wilden juist met een partij in zee gaan die technologie-onafhankelijk de beste oplossing voor onze specifieke vraag kon vinden, dit technisch inpassen in het bestaande proces en die het aanbestedings- en bouwproces kon begeleiden. Iv-Water voldeed aan deze eisen.’

Waterballet

Ronny Faasen is projectleider bij Iv-Water en verantwoordelijk voor het project dat gaandeweg de naam Waterballet meekreeg. ‘We zetten de vraag van FrieslandCampina uit in de markt en beoordeelden de inzendingen uiteraard op een aantal kwaliteitscriteria, maar prijs was minstens zo belangrijk’, aldus Faasen. ‘Zoals gezegd hanteert FrieslandCampina bij duurzaamheidsinitiatieven soepele financiële kengetallen, maar moesten we goed balanceren tussen prijs en kwaliteit. Dat betekende niet zozeer dat we bespaarden op de technologie, maar we konden wel geld besparen door mee te liften op een aantal andere projecten die tegelijkertijd werden uitgevoerd.’

Uiteindelijk koos Iv-Water in samenspraak met FrieslandCampina voor de inschrijving van RWB Water. Die stelde voor het water eerst door een biologisch slib op drager-systeem te leiden, dat de eerste organische vervuiling verwijdert. De organische vervuiling die dan nog overblijft, wordt afgevangen door een microfiltratiesysteem met keramische membranen. Deze zijn eenvoudiger chemisch te reinigen dan de polymere varianten zonder dat de werking ervan achteruit gaan en hebben een langere levensduur dan polymere membranen. Als laatste volgt een reverse osmosis-stap die met name de zouten verwijdert en dus de geleidbaarheid verlaagt. Daarna is het water op de gewenste kwaliteit en wordt het aangeboden aan het leidingsysteem van FrieslandCampina.

Slim combineren

Faasen: ‘Iv-Water is al direct begonnen met de inpassing van een zuiveringsinstallatie op de FrieslandCampina-site. Zo moest de retourwaterleiding worden afgetakt en ook andere leidingen aangelegd, dan wel omgelegd. Vanuit onze EPC-rol begeleiden we bovendien ook al het civiele werk voor de installatie zoals funderingen en bouwwerken. Ook een mooi voorbeeld van waar duurzaamheid en kostenbesparing hand in had gaan is het feit dat we een uit een ander project vrijgekomen gebouw konden hergebruiken als nieuw onderkomen voor het microfilstratiesysteem.’

De reverse osmosis-installatie staat in een ander gebouw, dat FrieslandCampina eerder bouwde voor vergelijkbare installaties. ‘Dit multifunctioneel ruimtegebruik drukt opnieuw de projectkosten’, zegt Faasen.

Ook de projectplanning paste Iv-Water creatief in. Faasen: ‘We konden meeliften met een ander, groter project dat ongeveer tegelijkertijd liep. Daardoor konden we onze werkzaamheden zo inpassen dat ze de minste overlast bezorgden voor de dagelijkse werkzaamheden van FrieslandCampina. De planning van het andere project was leidend voor onze planning, zodat we gezamenlijk tijdsloten hadden om installaties te plaatsen, aan te sluiten of te integreren in de bestaande productieomgeving.’

Succes

Inmiddels draait de zuivering. Faasen: ‘In maart konden we de installatie overdragen aan de operators van FrieslandCampina, waarmee we een project van op de kop af twee jaar succesvol afsloten. Die twee jaar was vanaf idee tot handover, de daadwerkelijke bouwtijd was veel korter. Het grootste deel van de installaties werd als complete modules geleverd, zodat onsite alleen de aansluitingen moesten worden gemaakt. En uiteraard vergde aanpassing van het leidingwerk wat tijd en engineeringskennis.’

Het water wordt nu nog ingezet bij toepassingen waar het water niet direct in contact komt met het product, zoals de productie van stoom, als koelwater bij koeltorens en de ijswaterinstallatie. Maar Hofstee sluit niet uit dat op den duur ook andere processen van het water gebruik kunnen maken. ‘De kwaliteit van het water is dezelfde als dat van drinkwater’, zegt Hofstee. ‘Dus ik kan me voorstellen dat we dit water op den duur breder kunnen inzetten. De zuiveringsinstallatie is nu gebouwd op een capaciteit van vijftig kubieke meter water per uur, maar we lozen nog steeds een deel van het retourwater. We zouden op den duur dan ook verder kunnen uitbreiden met een tweede installatie. De ruimte is er en omdat een deel van de nieuwe leidingen al overgedimensioneerd is, is een tweede installatie eenvoudig in te passen. We hebben nu al een behoorlijke stap gezet in het terugdringen van de waterfootprint, maar er zit nog meer in het vat.’