[vc_row][vc_column][vc_column_text]

Nergens in Nederland – en misschien ook wel daar buiten – is de papierindustrie in haar watergebruik zo vooruitstrevend als rond Eerbeek. Al sinds 1960 hebben de fabrikanten daar een centrale afvalwaterzuivering en nu zijn er plannen om het watergebruik volledig circulair te maken. Peter Hommel en William Suijkerbuijk zijn optimistisch na het pilotonderzoek naar een waterrotonde in Eerbeek. Succes gaat echter afhangen van verschillende factoren.

Wim Raaijen

 

Een ruime aanwezigheid van kwalitatief goed water is altijd een belangrijke vestigingsfactor geweest voor de papierindustrie. Misschien wel de belangrijkste. Er is immers veel water nodig om papier te maken. ‘Aan het begin van onze kartonmachine bevat de pulp 98% water en 2% droge stof’, stelt Peter Hommel, marketing- en communicatiemanager bij de kartonfabriek FOLBB in Eerbeek. ‘Uiteindelijk blijft circa acht procent water in ons product karton zitten. Wel zijn we de afgelopen decennia steeds efficiënter met water omgesprongen, waardoor het watergebruik per geproduceerde ton karton sterk is gereduceerd. Maar processen die nauwelijks water gebruiken, zijn nog nergens in de wereld toegepast, in ieder geval niet op commerciële schaal.’
De behoefte aan veel en kwalitatief goed water is een goede verklaring voor de opkomst van de papierindustrie aan de randen van de Veluwe, honderden jaren geleden. Nergens in Nederland vind je een betere kwaliteit water dan in dit deel van Gelderland. Hommel: ‘Al eeuwen geleden vestigden zich hier papiermakers omdat er zuiver water beschikbaar was. De Veluwe is als het ware één grote waterbult. Aan de randen van de Veluwe ontsprongen allemaal beekjes, bijvoorbeeld hier de Eerbeekse Beek. Maar ook in Loenen, Apeldoorn, Heerde en Wapenveld vestigden zich papierfabrieken aan die beekjes. Zo’n 350 jaar geleden waren er wel 150 papiermolens aan de randen van de Veluwe. En uiteindelijk ook steeds meer industrie die verbonden is met de papier- en kartonindustrie.’[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row][vc_row css=”.vc_custom_1455723775392{padding-top: 20px !important;}”][vc_column][vc_column_text]

Diepgelegen bronnen

De Veluwe ligt ook in het midden en ietwat oostelijker gedeelte van Nederland, dat in recente zomers werd getroffen door droogte. Termen als waterstress en verdringingsreeks domineerden maatschappelijke discussies over de beschikbaarheid van water. Hommel: ‘Nederland heeft eigenlijk altijd wel waterstress gehad. De beheersbaarheid van het water is cruciaal voor ons land. Dat geldt niet alleen bij extreme droogte, maar ook bij enorme natheid. Laatst vroegen mensen bij een bijeenkomst voor omwonenden of we niet alsjeblieft meer water kunnen oppompen, omdat hun kelders door alle regen van de laatste maanden juist vollopen.’
Er werd de afgelopen jaren in het publieke debat ook over verdringingsreeksen gesproken. Over wie als eerste water krijgt bij extreme droogte en wie achteraan komt te staan bij waterschaarste. Maar is er wel een een-op-een relatie tussen die droge zomers en de beschikbaarheid van water voor industrie en huishoudelijk gebruik? ‘Daar werpt de politiek vaak een andere blik op dan waterexperts’, stelt William Suijkerbuijk, voormalig directeur van Industriewater Eerbeek. ‘Sowieso halen de papierfabrieken hier in Eerbeek hun proceswater uit diepgelegen bronnen. Droogte heeft in eerste instantie alleen invloed op de bovenste bodemlaag en bij veel regen zakt het water minder snel weg. Dat houdt nauwelijks verband met het water in die dieper gelegen bronnen.’[/vc_column_text][vc_empty_space][vc_row_inner][vc_column_inner width=”1/6″][/vc_column_inner][vc_column_inner width=”2/3″][vc_column_text]Peter Hommel marketing- en communicatiemanager FOLBB:

‘Processen die nauwelijks water gebruiken, zijn nog nergens in de wereld toegepast, in ieder geval niet op commerciële schaal.’

[/vc_column_text][/vc_column_inner][vc_column_inner width=”1/6″][/vc_column_inner][/vc_row_inner][/vc_column][/vc_row][vc_row css=”.vc_custom_1457084948873{padding-top: 27px !important;}”][vc_column][vc_empty_space][vc_column_text]

Naaldbomen

Wel is het zo dat ook het drinkwater uit de diepere bronnen komt. En die bronnen zijn niet onuitputtelijk. Suijkerbuijk: ‘In de jaren dertig van de vorige eeuw is onderzoek gedaan om het drinkwater voor de stad Amsterdam uit de bronnen van de Veluwe te betrekken. Of er voldoende water beschikbaar zou zijn. Het is op grond van de onderzoeksresultaten niet doorgegaan. Momenteel wordt echter meer water uit de Veluwse bronnen onttrokken dan volgens de toenmalige berekeningen voor de stad Amsterdam nodig was.’
Volgens recente onderzoeken zijn de drinkwaterbedrijven en de industrie echter niet de grootste onttrekkers. Suijkerbuijk: ‘Vooral de naaldbomen in de Veluwse bossen blijken enorm veel water te onttrekken. Het geeft aan hoe complex de beheersbaarheid is.’ Hommel: ‘Helemaal als je weet dat de Veluwe aanvankelijk woest en ledig was. In 1850 was het gebied voor één derde bedenkt met stuifzand. Mensen hebben zelf die bomen geplant.’ Mogelijk gaat de natuur dat ook weer zelf oplossen als loofbomen de naaldbomen steeds meer gaan verdringen.[/vc_column_text][vc_empty_space][/vc_column][/vc_row][vc_row css=”.vc_custom_1457085618456{padding-top: 10px !important;padding-bottom: 5px !important;}”][vc_column width=”1/4″][/vc_column][vc_column width=”1/2″][vc_single_image image=”185429″ img_size=”medium”][/vc_column][vc_column width=”1/4″][/vc_column][/vc_row][vc_row css=”.vc_custom_1455723775392{padding-top: 20px !important;}”][vc_column][vc_empty_space][vc_column_text]

Verdamping

Feit blijft dat de bronnen niet oneindig zijn. En de papierfabrikanten in Eerbeek willen liever niet afwachten tot het moment waarop het water echt schaars gaat worden. Met Industriewater Eerbeek begonnen ze daarom 1,5 jaar geleden een onderzoek naar het sluiten van de waterkringloop. Oftewel, op welke manier is het mogelijk om al het water dat uit de papierfabrieken stroomt weer te hergebruiken? Zodat er in ieder geval geen water meer hoeft te worden geloosd in de IJssel. En zodat er op den duur nog maar weinig nieuw water nodig is. Hommel: ‘We zullen altijd nog wat water moeten onttrekken, omdat acht procent in het karton blijft zitten en er zijn ook in de processen wat verliezen, bijvoorbeeld door verdamping. Maar het zou geweldig zijn als we al ons afvalwater weer kunnen hergebruiken.’[/vc_column_text][vc_empty_space][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column width=”1/6″][vc_column_text][/vc_column_text][/vc_column][vc_column width=”2/3″][vc_column_text]William Suijkerbuijk voormalig directeur Industriewater Eerbeek:

‘We hebben een digital twin gebouwd, waarmee we het zuiveringsproces kunnen nabootsen onder verschillende omstandigheden.’

[/vc_column_text][/vc_column][vc_column width=”1/6″][/vc_column][/vc_row][vc_row css=”.vc_custom_1457085587568{padding-top: 36px !important;}”][vc_column][vc_empty_space][vc_column_text]

30.000 metingen

Overigens hergebruikte StoraEnso De Hoop recent al dertig procent van het afvalwater uit de papierfabrieken. Dat is onder meer te danken aan de centrale afvalwaterzuivering van Industriewater Eerbeek. Al sinds 1960 zuivert deze joint venture het overtollige proceswater van de Eerbeekse papierfabrieken en haar eigenaren FOLBB, De Hoop – inmiddels gestopt – en Coldenhove. Daarbij liep de waterzuivering altijd voorop in het toepassen van innovatieve technieken.
Is nu de stap te maken naar 100 procent recycling? Dat was de onderzoeksvraag van het pilotproject Waterrotonde Eerbeek. Een heel ambitieus project mag je wel zeggen, stelt Suijkerbuijk, die bij aanvang van het project als directeur van Industriewater Eerbeek en ook later nauw bij het project was betrokken. ‘Samen met onze partners KWR, Nijhuis Water Technology, NX Filtration, RedStack en Pure Water hebben we veel verschillende technologieën beoordeeld en daar kwamen dertien verschillende configuraties uit voor een pilot-installatie. Daar hebben we er een uit gekozen – volgens ons de beste werkbare en betaalbare – met verschillende zuiveringsstappen, waaronder directe nanofiltratie, elektrodialyse, actieve kool, omgekeerde osmose en ionenwisseling. We hebben maar liefst dertigduizend laboratoriummetingen gedaan en een paar duizend monsters genomen. En dat allemaal in een relatief korte tijd.’[/vc_column_text][vc_empty_space][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_column_text]

Veel watervolume

Suijkerbuijk benadrukt dat het om een pilotproject gaat. Er is nog geen waterrotonde. ‘Binnenkort kunnen we de resultaten presenteren. Maar belangrijker dan een statische rapportage is dat we een dynamisch model hebben, waarin we verschillende variabelen kunnen invoeren. Met Siemens hebben we namelijk een digital twin gebouwd, waarmee we het zuiveringsproces kunnen nabootsen onder verschillende omstandigheden. En welke invloed heeft bijvoorbeeld wetgeving? Wat mag er straks wel en wat niet met het concentraat dat overblijft? Nu lozen we ons effluent uit de biologische waterzuivering in de IJssel. Als het zoutconcentraat na membraanfiltratie – zouten die ook in de rivier voorkomen – direct in de IJssel terecht komt, kan dat plaatselijk gevolgen hebben, onder meer voor de flora en fauna. Een theoretische optie is om het verspreid in de rivier te lozen.’
Ook maakt het uit welke kwaliteit afvalwater binnenkomt en vooral ook hoeveel. Een domper voor het onderzoek en de toekomstige waterrotonde was het sluiten van De Hoop. De papierfabriek sloot afgelopen najaar definitief, na ruim drie en halve eeuw. Volgens eigenaar Stora Enso moest de papierfabriek in Eerbeek dicht om kosten te besparen en vanwege overcapaciteit op de Europese markt voor golfkarton. Suijkerbuijk: ‘Daarmee valt heel veel watervolume weg. Bovendien blijven nu twee van de drie aandeelhouders over. Daar komt mogelijk – wel een beduidend kleinere – bij. Het Loenense Smart Packaging Solutions is inmiddels bij het project aangehaakt.’[/vc_column_text][vc_empty_space][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_column_text]

Vooruitstrevend

Hommel en Suijkerbuijk zijn toch optimistisch over een vervolg op het project. En ook de verschillende technische partners zijn enthousiast over de resultaten. Er zijn veel onzekerheden, maar de pilot heeft in ieder geval aangetoond dat het afvalwater volledig recyclebaar is. Al is het geen goedkope route. Zeker als je het vergelijkt met het onttrekken van water uit de diepere bronnen. De waterkringloop zal de komende jaren misschien niet in één keer worden gesloten, maar er is een nu een model waarmee de eerste stappen kunnen worden gezet. Suijkerbuijk: ‘Het zal al heel veel in de kosten schelen als we het zoutconcentraat toch op een of andere manier kunnen lozen.’
Veel zal afhangen van financiering en wetgeving, stelt hij. En de Eerbeekse papierproducenten zullen alles aanwenden om financiële steun te krijgen voor hun innovatieve plannen. ‘Nergens in Nederland en misschien ook wel in de rest van de wereld is de papierindustrie zo vooruitstrevend met haar watervoorziening bezig. We zullen daarom maximaal inzetten op overheidssubsidies en andere financiële ondersteuning.’ Om straks maximaal op de toekomst te zijn voorbereid.[/vc_column_text][vc_empty_space][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_column_text]Dit artikel is gepubliceerd in Industrielinqs 2024-02 (26/3/2024)[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row]